"WAWEL"
POPRZEDNIE NAZWY: ex. "INGE"; ex "WAWEL"
TYP STATKU: HOLOWNIK PAROWY BOCZNOKOŁOWY
ROK BUDOWY:1893;
NUMER BUDOWY: 208
STOCZNIA: Stettiner Vulcanwerft, Stettin. [Niemcy]
DANE TECHNICZNE:
1923
długość: 38,00 m; szerokość: 4,00 m; szerokość całkowita: m; zanurzenie: 0,60 m; nośność: 55 t.
1935
długość na linii wodnej: 41,00 m; długość całkowita: 42,45 m; szerokość na wręgach: 4,00 m; szerokość całkowita: 7,60 m; zanurzenie: 0,60 m;
1953
długość: 42,50 m; szerokość: 3,74 m; szerokość z tamborami: 8,20 m; wysokość burt: 2,00 m; wysokość statku nierozbieralna: 3,90 m; zanurzenie min.: 0,65 m; zanurzenie max.: 0,75 m
SILNIKI GŁÓWNE:
1 maszyna parowa podwójnego rozprężania; dwu cylindrowa produkcji Stettiner Oderwerke A.G., Stettin. 1893 r.; moc: 130 KM.
KOTŁY PAROWE:
1893: 1 kocioł parowy produkcji Stettiner Oderwerke, Stettin; ciśnienie 8 atm.
1928: 1 kocioł parowy produkcji Warszawskiej Fabryki Lokomotyw w Warszawie, ciśnienie 9 atm.
INNE DANE:
materiał budowy: dno: stal; burt: stal; pokład: drewno
kadłub nitowany o poprzecznym systemie wiązań.
napęd: 2 boczne koła łopatkowe ; prędkość: 16 km/h.; załoga:8 osób;
PORT MACIERZYSTY:
Puławy
ARMATOR:
Okręgowy Zarząd Wodny w Puławach.
NUMERY REJESTRACYJNE:
1 [P.Z.W. Puławy]; 1 [R.D.W., Puławy]
RYS HISTORYCZNY
Zamówiony przez rząd austryjacki dla K.u.K Galizische Staathalterei, Kraków zajmującego się regulacją górnej Wisły leżącej w obszarze zaboru austryjackiego. Otrzymał nazwę "WAWEL". W październiku 1912 roku doszło do pierwszego konfliktu bałkańskiego Austo-Węgry obawiając się wybuchu wojny z Rosją powołały w Krakowie 1 Komendanturę Korpusu Kraków [ 1 Komando Korps Krakau, ] które zmobilizowało posiadane parowce na Wiśle wśród nich znalazł się "Wawel". Został on uzbrojony w dwa szybkostrzelne działka kalibru 37 mm i 2 ciężkie karabiny maszynowe kalibru 7,9 mm. Jednak do wojny nie doszło wkrótce statki rozbrojono i zwrócono cywilnemu armatorowi. Dwa lata później, kiedy wiadomo, że drugi konflikt bałkański doprowadzi do wybuchu wojny pomiędzy sprzymierzonymi ze sobą Austro-Węgrami i Niemcami a Rosją sprzymierzoną z Francją i Wielką Brytanią dowództwo Korpusu powołało K.u.K Weichselflottille, do której wcielono między innymi "Wawel". Otrzymał on status okrętu uzbrojonego i przed nazwą używano skrótu S.M.S. co oznaczało okręt jego cesarskiej mości. Zgodnie z instrukcjami S.M.S "Wawel" został w lipcu 1914 roku opancerzony. Polegało to na zamontowaniu blach o grubości od 5 do 7 mm na kadłubie. Szczególnie opancerzono maszynownię, stanowisko dowodzenia i sterówkę. Uzbrojenie składało się z 4 działek 37 mm oraz 2 c.k.m. Dowódcą tych statków mianowano najczęściej oficerów piechoty cesarsko-królewskiej armii. Załoga cywilna została na czas wojny wcielona do armii i pozostawała na swoim statku. Dodatkowo wzmacnianą ją żołnierzami. Zamontowano również reflektor elektryczny o średnicy 35 cm. W dniach 28 lipca 1914 roku flotylla rozpoczęła ćwiczenia, które według założeń miały trwać 8 dni, lecz przerwano je 31 lipca. Z chwilą wybuchu wojny, czyli 1 sierpnia "Wawel" znajdował się w Krakowie. Cztery dni później on i statki uzbrojone "Tyniec", "Wanda", "Melsztyn" i "Dunajec" wyruszyły do Brzeska Nowego gdzie dotarły 6 sierpnia zdobywając rosyjskie parowce "Nadwiślanin" i "Goplana". 8 sierpnia 1914 roku "Wawel" działał w rejonie Niepołomic a 11 sierpnia pod Tarnobrzegiem ostrzeliwał pozycje rosyjskie. Dzień później wraz z innymi okrętami flotylli dotarł do Nadbrzezia. Z tego portu "Wawel" holował barki z amunicją i zaopatrzeniem do Annopola i Józefowa Lubelskiego. Po 19 sierpnia niski stan wody uniemożliwił jakiekolwiek ruchy flotylli. Jednak "Wawel" został rozbrojony, zdjęto również opancerzenie, wobec czego zmniejszyło się jego zanurzenie i statek wyruszył do Janowca gdzie żołnierze zdobyli dwa rosyjskie statki "Steinkeller i "Planeta". Dopiero 2 września statki dotarły do Annopola. 5 września po zajęciu przez Rosjan Annopola, który został przez nich spalony. Znajdujący się tam "Wawel" został zatopiony przez kozaków a "Steinkeller" spalony. Podniesiony z dna przez saperów w marcu 1916 roku został odholowany do Puław gdzie został wyslipowany i poddany odbudowie. Nie wiadomo czy wszedł do ruchu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przejęty w Krakowie przez Sekcję Eksploatacji Dróg Wodnych początkowo przy Ministerstwie Komunikacji a potem w 1919 roku Ministerstwie Robót Publicznych. Przydzielony Zarządowi Rzeki Wisły w Krakowie a na początku 1920 roku skierowany do Warszawy. Wobec zagrożenia stolicy przez Armię Czerwoną 2 sierpnia 1920 roku "Wawel" został zmobilizowany i wcielony do III Dywizjonu Flotylli Wiślanej uzyskując prawo noszenia przed nazwą skrótu O.R.P. [ Okręt Rzeczypospolitej Polskiej] został opancerzony i uzbrojony w dwie lądowe armaty kalibru 80 mm i cztery karabiny maszynowe. Jego dowódcą został por. mar. A. Hulewicz. 14 sierpnia "Wawel" z dowódcą 3 dywizjonu por. mar. Nahorskim wyszedł z Modlina w rejon Bobrownik, aby zabrać tam porzucone przez załogi statki "Lubecki" i "Moniuszko" jednak dzień później bolszewicka artyleria skutecznie uniemożliwiła akcję. Natomiast 18 sierpnia 1920 r. "Wawel" i "Stefan Batory' udały się w rejon Dobrzynia. Tam w miejscowości Dębe Wielkie wysadziły zwiad, a następnie ostrzelały oddziały sowieckie próbujące odciąć drogę zwiadowcom na statek. Po udaniu się do Dobrzynia statki zostały ostrzelane z karabinów maszynowych i po krótkiej walce wycofały się do Płocka, gdzie ponownie zostały ostrzelane przez artylerię sowiecką znajdującą się w Płocku-Winiarach. "Wawel" brał udział w obronie mostu płockiego przed bolszewikami. W pażdzieniku 1920 r. jego dowódcą został chor. mar. Kubiński a O.R.P."Wawel" mianowany został statkiem sztabowym Flotylli Wiślanej. Rok później zwrócony władzom cywilnym wszedł w skład taboru Okręgowej Dyrekcji Regulacji Rzek w Warszawie. W 1923 roku przeszedł remont kapitalny w stoczni modlińskiej. Od 1924 roku w Dyrekcji Dróg Wodnych w Warszawie a od 1927 roku w Zarządzie Dróg Wodnych w Warszawie. W 1930 r. przebudowany, wymieniono również kocioł parowy. W 1933 roku skierowany do Państwowego Zarządu Wodnego w Puławach gdzie pracował do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. Podczas okupacji niemieckiej nosił nazwę "INGE" i pływał w administracji wodnej [Wasserstrasseamt] w Puławach. Pod koniec wojny trafił do Warszawy a po jej zakończeniu już jako "Wawel" został w kwietniu 1945 roku przydzielony do Państwowego Zarządu Wodnego w Płocku gdzie obsługiwał prom samochodowy [zniszczone mosty]. W październiku tego samego roku wraca do Puław do tamtejszego PZW. Od 1951 roku w Rejonie Dróg Wodnych w Puławach a od 1963 roku w Okręgowym Zarządzie Wodnym, Puławy. Wycofany pod koniec 1964 roku stał w porcie w Puławach. W 1982 roku wysoka woda wyniosła statek na ląd gdzie przeleżał do 1989 roku, kiedy go ostatecznie złomowano.
© OPRACOWAŁ: Waldemar Danielewicz Gdańsk 7 września 2008.
przedruk za podaniem źródła.