I. PROJEKT

Po doświadczeniach przeprowadzonych na pchaczu typu Mazur okazało się, że nie spełnia on wymogów, jakie w nim pokładano i nie nadaje się do seryjnej produkcji. Właśnie w 1959 roku Biuro Projektów i Studiów Taboru Rzecznego we Wrocławiu zrealizowało projekt na podstawie założeń Warszawskiej Żeglugi na Wiśle, która potrzebowała jednostek do transportu żwiru w rejonie Warszawy, Zegrza i Pułtuska. Projekt ten zakładał wybudowanie zestawu pchacz + barki o długości nie większej niż 82 m ze względu na wymiary śluzy na Żeraniu. Jego szerokość nie mogła przekroczyć 8,50 m ze względu na możliwość mijania się zestawów na kanale. Istotną rolę odegrało też zanurzenie pchacza, które nie mogło być większe niż 0,75 cm. Po opracowaniu dokumentacji przeprowadzono serię badań modelowych na jeziorze, Jeziorak w Iławie w ośrodku Politechniki Gdańskiej, które wypadły pomyślnie. Pchacz ten otrzymał nazwę Żubr i tak nazwano całą serię tych jednostek. Na Żubrach zastosowano po raz pierwszy skuteczny układ sterowy składający się z systemu sterów za i przed śrubowych. Rozwiązano również proces łączenia pchacza z barkami montując kabestan mechaniczny.
Projekt dokumentacji oznaczonej B 039 ukończono w czerwcu 1959 roku. Prototyp zbudowała Warszawska Stocznia Rzeczna w Warszawie oddając go do prób w sierpniu 1960 roku. Otrzymał on nazwę Żubr II.

W sumie zbudowano 26 pchaczy.

L.p. Nazwa Nr bud. Rok bud. Armator
1. Żubr II B1/1 1960 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
2. Żubr K-01 B1/31 1962 P.P. Żegluga Krakowska, Kraków.
3. Żubr W-03 B1/32 1962 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
4. Żubr W-04 B1/33 1962 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
5. Żubr W-05 B1/34 1962 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
6. Żubr W-06 B1/35 1962 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
7. Żubr W-07 B1/40 1963 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
8. Żubr W-08 B1/41 1963 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
9. Żubr W-09 B1/42 1963 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
10. Żubr W-10 B1/43 1963 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
11. Żubr W-11 B1/44 1963 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
12. Żubr W-12 B1/53 1964 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
13. Żubr W-13 B1/54 1964 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle. W-wa.
14. Żubr W-14 B1/55 1964 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
15. Żubr W-15 B1/60 1965 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
16. Żubr S-01 B1/61 1965 P.P. Żegluga Szczecińska, Szczecin.
17. Żubr O-01 B1/62 1965 P.P. Żegluga na Odrze, Kędzierzyn-Kożle.
18. Żubr W-16 B1/63 1965 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
19. Żubr W-17 B1/64 1965 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
20. Żubr S-02 B1/72 1965 P.P. Żegluga Szczecińska, Szczecin.

21. Żubr W-18 B1/73 1966 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
22. Żubr W-19 B1/75 1966 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
23. Żubr W-20 B1/76 1967 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
24. Żubr W-21 B1/77 1967 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.
25. Żubr S- 03 B1/78 1967 P.P. Żegluga Szczecińska, Szczecin.
26. Żubr W-22 B1/79 1967 P.P. Warszawska Żegluga na Wiśle, W-wa.

II. OPIS

KADŁUB
Zbudowany ze stali okrętowej ST 37s o układzie wiązań poprzecznym metodą nitowano spawaną. Posiadał 45 wręg w odstępach, co 450 mm. Cztery grodzie poprzeczne dzieliły kadłub na 5 przedziałów, które zawierały licząc od rufy:
1. skrajnik rufowy
2. pomieszczenia mieszkalne dla 6 osób, sanitariaty, kuchnia i kotłownia CO.
3. maszynownia i zbiorniki paliwa i oleju silnikowego.
4. pomieszczenia mieszkalne dla jednej osoby.
5. skrajnik dziobowy
Pokład wykonany z blachy stalowej. Nadbudowa rozciągała się od 4 wręgu do 38 licząc od rufy i wykonana była ze stali. Na niej w części dziobowej spoczywała sterówka.
W skrajniku rufowym mieścił się sektor sterowy. Wejście do pomieszczeń załogowych na rufie znajdowało się po obu burtach poprzez drzwi na korytarz. Z niego można się było dostać do dwóch kabin dwuosobowych i dwóch pojedynczych. Dalej znajdowały się kuchnia oraz natrysk i kotłownia gdzie znajdował się piec centralnego ogrzewania. Z korytarza pod pokładem można się było dostać do magazynku bosmańskiego. Wejście do WC znajdowało się z pokładu głównego poprzez drzwi na prawej burcie. Dostęp światła dziennego do tych pomieszczeń zapewniały po 3 okna typu kolejowego na każdej burcie. Wejście do siłowni znajdowało się z lewej burty.
Za siłownią znajdowała się kabina kapitana wejście do niej znajdowało się również z lewej burty. W późniejszym okresie na niektórych pchaczach zlikwidowano ją urządzając tam warsztat mechaniczno-ślusarski. Nad kabiną kapitana znajdowała się sterówka. Wejście do niej znajdowało się z dziobu po schodach na pomost. Światło dzienne do maszynowni i sterówki również zapewniały okna typu kolejowego.
Podstawowe dane techniczne:
długość - 20,69 m
szerokość - 5,82 m
wysokość burt - 1,65 m
zanurzenie - 0,78 m
prędkość - 9 km/h.
Pchacze tego typu posiadały dwa stery zaśrubowe i dwa przed śrubowe.



MASZYNOWNIA

Znajdowała się na śródokręciu. Jako napęd główny zastosowano dwa silniki wysokoprężne dwusuwowe typu B90W 4 cylindrowe o mocy 90 KM przy 425 obrotach na minutę każdy produkcji Puckich Zakładów Mechanicznych w Pucku. Silniki te miały małe moce i pracowały na niskich obrotach, ponieważ pierwotnie przewidziano je jako napęd główny na morskich kutrach rybackich o większym niż pchacz zanurzeniu. Zużycie paliwa przez obydwa silniki pracujące pełna mocą wynosiło 30,6 l/h., a oleju silnikowego 0,72 l/h. Uruchamianie ich odbywało się za pomocą butli sprężonego powietrza o ciśnieniu 30 atm. Do ładowania służyła sprężarka. Obroty silnika przenoszone były na wały napędowe przy przełożeniu 1:1 zakończone śrubami napędowymi o średnicy 840 mm. Na silnikach podwieszone były dwie prądnice, które dostarczały prąd stały o napięciu 24 V podczas jazdy. Moc każdej z prądnic wynosił 0,9 kW. W czasie postoju prąd pobierany był z lądu za poprzez skrzynkę rozdzielczą. W maszynowni znajdowały się również podwieszane przy napędzie głównym pompy ppoż. Odprowadzenie spalin odbywa się przez komin umiejscowiony na dachu nadbudowy za sterówką. W latach siedemdziesiątych XX w. rozpoczęto wymianę silników B90W na silniki typu Wola-Henschel 04H6; były to silniki budowane na licencji przez Zakłady Mechaniczne im. M. Nowotki w Warszawie. Są to silniki 4 suwowe, 6 cylindrowe o mocy 150 KM.


WYPOSAŻENIE

a. kotwiczne: 1 kotwica patentowa Halla o wadze 250 kg zawieszona na rufie we wnęce kotwicznej, opuszczana i podnoszona elektrycznie. Kotwica ta zamocowana była za pomocą łańcucha kotwicznego technicznego o średnicy 18 mm, końcówka łańcucha zamontowana była do liny kotwicznej nawiniętej na wciągarkę umiejscowioną w osi symetrii statku na rufie.
b. cumownicze: 12 pojedynczych pachołów umiejscowione po 4 na śródokręciu na każdej burcie i cztery na rufie.
c. spinające: na pchaczach typu Żubr zastosowano po raz pierwszy urządzenie spinające znajdujące się na dziobie. Na prototypie i kilku pierwszych pchaczach w osi symetrii statku znajdowała się wciągarka spinająca typu KK 13. Później zamontowano dwie wciągarki spinające ręczne typu WS 6/30 wzorowana na amerykańskiej wciągarce Nabrico. Całość uzupełniały liny stalowe i rolki ślizgowe.
d. sygnałowe: maszt sygnałowy, lampy nawigacyjne, flagi sygnałowe, sygnał dźwiękowy [buczek] i reflektor do jazdy nocnej.
e. ratunkowy: kamizelki ratunkowe, łódź ratunkowo-towarzysząca opuszczana i podnoszona za pomocą ręcznego żurawika.
f. holowniczy: hak holowniczy zamontowany na nadbudowie.

Żubr W-23 również, Żegluga Wyszogrodzka - kpt. Jerzy Pielaciński
Oba Żubry po remontach i nadal w eksploatacji.

Właśnie siedzę nad Żubrami nie mylić z piwem. Wyjaśnię tylko że ŻUBR-W-23 to ex ŻUBR-S-02 więc nie ma go jako W 23 na liście zbudowanych jednostek.