Odp: SP-45
[b]I. GENEZA POWSTANIA[/b]
Na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku na zamówienie administracji wodnej powstały statki inspekcyjne typu SI 40 przeznaczone do inspekcji dróg wodnych i bezpieczeństwa żeglugi, a ponieważ armatorzy oraz ośrodki wypoczynkowe zainteresowane były małym statkiem pasażerskim do obsługi rejsów turystycznych głównie na zamkniętych akwenach wodnych w krótkich rejsach. Statek tego typu miał się odznaczać małym zanurzeniem, niewielką mocą silnika głównego i łatwością obsługi. Miał zabierać do 30 pasażerów. W związku, z czym projektant statków SI 45 Zakład Teorii Okrętów Politechniki Gdańskiej w Gdańsku dostosował dokumentację do zbudowania na kadłubie SI 45 statku pasażerskiego przeznaczonego do obsługi małych grup wycieczkowych w rejonie Jezior Augustowskich, Mazurskich, Zalewie Rożnowskim i Parku Chorzowskiego. Otrzymał on początkowo oznaczenie SP 40 zmienione później na SP 45. Budowę zlecono ówczesnej Warszawskiej Stoczni Rzecznej w Warszawie, która rozpoczęła produkcję tych statków w 1961 roku. Niestety nie udało mi się ustalić ile statków tego typu zbudowano, mimo że produkowano go seryjnie w latach 1961-1968. Pierwszy SP-40 otrzymał nazwę "ROŻNÓW" i przeznaczony był na Zalew Rożnowski. Na dzień dzisiejszy udało się ustalić, że na pewno wybudowano ich 19 sztuk, ale za pewnie było ich więcej.
[b]II. KADŁUB[/b]
Kadłub zbudowano ze stali okrętowej St 37s metodą spawaną o systemie wiązań podłużnym. Statek posiadał 34 wręgi w odstępach, co 420 mm. Sam kadłub podzielony był na 5 przedziałów przez 4 grodzie poprzeczne. Przedziały mieściły licząc od rufy:
1. skrajnik rufowy mieszczący sektor sterowy
2. odkryte pomieszczenie dla 20 pasażerów
3. sterówka i maszynownia
4. pomieszczenie pasażerskie zakryte dla 10 osób i WC.
5. skrajnik dziobowy mieszczący łańcuch kotwiczny.
Od 33 wręgu do 16 mieściła się oszklona nadbudowa oraz sterówka. Wejście na statek znajdowało się na śródokręciu za sterówką po obu burtach poprzez otwierane barierki. Ze sterówki po obu burtach znajdowało się zejście schodami do pomieszczenia pasażerskiego na dziobie. Znajdowały się tu cztery dwuosobowe kanapy po dwie na każdej burcie. Pomiędzy nimi znajdowały się dwa stoliki. Tuż przy przedniej szybie nadbudowy znajdowały się dwa stołki. Światło do tego pomieszczenia dostarczały duże okna zarówno po burtach jak i od dziobu. Okna stałe umieszczone są w gumie i wykonane z plexi. W pokładzie nadbudówki znajdują się okna nawiewowe identyczne jak w autobusach. Z każdej z burt znajdują się po cztery okna. Po wejściu na statek idąc w kierunku rufy znajdowało się zejście do pomieszczenia pasażerskiego odkrytego mogącego pomieścić 20 pasażerów. Miejsca siedzące zapewniały ławki. Do szotów przymocowane były składane cztery stoliki. Statek posiadał rufę tunelową ułatwiający dopływ wody do śruby napędowej.
Dane techniczne:
długość całkowita - 15,05 m
długość między pionami - 14,50 m
szerokość całkowita - 3,20 m
wysokość burt - 1,75 m
zanurzenie - 0,74 m
nośność - 15 t
prędkość - 16 km/h
zasięg - 300 km
załoga - 2 osoby.
Statek posiadał jeden ster zrównoważony podparty.
[b]III. SIŁOWNIA[/b]
Siłownia znajdowała się pod pokładem sterówki, wejście do niej znajdowało się w podłodze sterówki poprzez unoszoną klapę. Na prototypie zastosowano silnik czterosuwowy czterocylindrowy typu 4NVD14 produkcji VEB Dieselmotorenwerke, Schönebeck/Elbe [NRD] o mocy 40 KM. Okazało się jednak że jego zbyt hałaśliwa praca i wibracje nie spełniają wymogów i w następnych jednostkach zastosowano jako napęd główny silnik wysokoprężny czterosuwowy czterocylindrowy typu ©koda 3 L-110 o mocy maksymalnej 45 KM przy 1.500 obrotów. Producentem silników były zakłady CZNM. ©koda w Pradze. Rozruch silnika elektryczny za pomocą 4 kwasowych akumulatorów rozruchowych 24 V i 150 Ah. Obroty przenoszone były na śrubę za pomocą przekładni o przełożeniu 2:1. Śruba mosiężna trzyskrzydełkowa. Prąd w czasie jazdy zapewniała prądnica o mocy 0,3 kVa dająca prąd stały o napięciu 24 V. Spaliny z silnika odprowadzane były za pomocą rurociągu ku rufie, wylot znajdował się w rufie powyżej linii wodnej. Zużycie paliwa wynosiło 8,1 l/h a oleju silnikowego 0,25 l na godzinę pracy. W późniejszych latach na wielu jednostkach tego typu zamontowano silniki następujących typów a mianowicie:
a. silnik wysokoprężny czterosuwowy czterocylindrowy typu SW266/M5 Krab produkcji Puckich Zakładów Mechanicznych w Pucku i Wytwórni Silników Wysokoprężnych w Andrychowie o mocy 51 KM [38 kW].
b. silnik wysokoprężny czterosuwowy czterocylindrowy typu SW266/B1 Krab produkcji Wytwórni Silników Wysokoprężnych w Andrychowie o mocy 80 KM [59 kW].
c. silnik wysokoprężny czterosuwowy sześciocylindrowy typu SW-400 Rekin produkcji Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego, Mielec/Puckie Zakłady Mechaniczne, Puck o mocy 95 KM [70 kW].
Wiąże to się również ze zmianą sprzęgieł.
[b]IV. WYPOSAŻENIE[/b]
a. kotwiczne: 1 kotwica admiralicji o wadze 30 kg opuszczana i podnoszona ręcznie przy pomocy windy kotwicznej. Łańcuch typu technicznego o grubości ogniwa 8 mm i długości 25 m. Kotwica umocowana była na dziobie do pokładu. Na niektórych jednostkach typu SP-45 w falszburcie znajdowało się wycięcie w rodzaju kluzy kotwicznej gdzie znajdowała się kotwica.
b. sygnałowo-nawigacyjne: komplet latarń okrętowych wymaganych przepisami i syrena okrętowa.
c. cumownicze: 4 pachoły cumownicze krzyżakowe umiejscowione po dwa na każdej burcie na dziobie i rufie.
d. ratownicze: początkowo statki posiadały 4 koła ratunkowe i pływak umiejscowiony na dachu nadbudowy. Później jednostki posiadały po 16 koła ratunkowe lub ponton gumowy albo po 2 pływaki ratunkowe typu Roś.
[b]V. UWAGI[/b]
W czasie eksploatacji tych jednostek armatorzy dokonywali często zmian w wystroju statku, wyposażeniu wnętrz lub zmianie wyposażenia, co trudno jest dziś opisać nie dysponując materiałem ikonograficznym. W wielu przypadkach dokonano przebudowy statków inspekcyjnych SI-45 na statki pasażerskie, lecz mimo to pozostaną one typem, SI-45 i tam zostaną opisane. Być może dysponujecie Państwo fotografiami tych statków, które ukażą nam ich zmiany konstrukcyjne, więc proszę o ich nadsyłanie albo na adres strony lub mój: w.danielewicz@wp.eu , za co z góry dziękuję. Wdzięczny będę również za wszystkie uwagi i uzupełnienia.
[b]© Waldemar Danielewicz. Gdańsk styczeń 2007 r.[/b]
